wat is een OZA?
Een onderwijszorgarrangement (OZA) is een samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp rondom een kind/jongere of een groep kinderen in de leeftijd van 4 tot 21 jaar. Het is speciaal bedoeld voor kinderen die op hetzelfde moment ondersteuning bij onderwijs en zorg nodig hebben. Het doel van een onderwijszorgarrangement is de onderwijsontwikkeling van een kind te blijven stimuleren. Op deze manier blijft een kind uitgedaagd worden op het gebied van leren en ontwikkelen.
Er zijn verschillende redenen waarom een kind/jongere naar een onderwijszorgarrangement gaat. Sommige kinderen leren bijvoorbeeld beter in kleinere klassen. Andere kinderen hebben weer medische of psychische zorg nodig naast het onderwijs. Ook heeft ieder kind een ander ontwikkelingsperspectief. Hiermee bedoelen we dat elk kind zich ontwikkelt op zijn eigen manier en persoonlijke plannen voor de toekomst heeft. Daarom is een onderwijszorgarrangement altijd maatwerk. Dat betekent dat de behoefte van een kind of een groep kinderen de inhoud van een arrangement bepaalt. Op deze manier sluit een arrangement aan bij het leertempo en de ondersteuningsbehoefte van een kind.
Onderwijszorgarrangementen bestaan in verschillende vormen. Ook zijn er verschillende projecten opgezet om de samenwerking tussen onderwijs en zorg in de arrangementen te verbeteren. Sinds 2023 is de experimenteerregeling onderwijszorgarrangementen ontwikkeld. De onderwijszorgarrangementen in dit experiment mogen afwijken van onderwijswetten, bijvoorbeeld van het aantal lesuren op een dag of de onderwijslocatie. Hierdoor is er nog meer maatwerk mogelijk voor kinderen en jongeren die hier behoefte aan hebben. Het experiment duurt 5 jaar en wordt onderzocht door een groep onderzoekers.
Klik hier voor meer uitleg over het onderzoek.
Een onderwijszorgarrangement kan verschillende functies hebben. Het Nederlands Jeugdinstituut noemt 5 functies op haar website: terug begeleiden, opbouwen, versterken, aanpassen en doorleiden. Sommige onderwijszorgarrangementen werken aan één functie en andere onderwijszorgarrangementen werken aan meerdere functies op hetzelfde moment. We beschrijven hieronder de 5 functies en geven bij elke functie een voorbeeld in een kader.
Terug begeleiden
Sommige arrangementen zijn bedoeld voor kinderen en jongeren die zijn uitgevallen op school en daarom thuiszitten zonder een enkele vorm van onderwijs. Deze arrangementen focussen op het begeleiden van een kind terug naar een vorm van onderwijs. Het onderwijszorgarrangement is een tijdelijk hulpmiddel, bijvoorbeeld voor 1 jaar. Meestal wordt het onderwijs ook op een andere locatie dan op een school gegeven. Bijvoorbeeld bij een kind thuis.
Docent op de fiets
Docent op de fiets is een onderwijszorgarrangement voor leerlingen die 50 procent of meer van de tijd afwezig zijn van een reguliere middelbare school. Docenten gaan naar kinderen thuis met de fiets, de auto of de bus, om kinderen thuis les te geven. In het begin wordt samen met het kind gewerkt aan vertrouwen en aan de relatie tussen de leerkracht en de leerling. Later in kleine stappen wordt daar onderwijs aan toegevoegd. Op deze manier blijft het contact tussen de leerling en het onderwijs bestaan, en werken leerling, ouders en school samen aan een terugkeer naar het regulier middelbaar onderwijs.
Opbouwen
Sommige arrangementen zijn bedoeld voor kinderen en jongeren die lange tijd niet naar school zijn geweest. Bijvoorbeeld omdat zij schoolangst of een schooltrauma hebben, waardoor zij school geen veilige plek meer vinden. In deze arrangementen kunnen kinderen langzaam hun onderwijsuren opbouwen. Ze krijgen niet les in een schoolgebouw, maar bijvoorbeeld op een zorgboerderij. Vaak zijn deze arrangementen tijdelijk, totdat de leerling terug gaat naar school.
Leestensch Hof
Midden tussen de weilanden bij Bovenkarspel zit de Zorgboerderij Leestensch Hof. Deze zorgboerderij is voor kinderen met externaliserend gedrag, trauma en/of autisme, die geen passend onderwijs kunnen volgen in het regulier (speciaal) onderwijs. Op de zorgboerderij krijgt de leerling tegelijkertijd onderwijs en hulp van een zorginstelling. Dit wordt aangepast aan de leerling, zodat iedere leerling onderwijs en hulp krijgt die voor hem/haar passend is. De leerlingen doen bijvoorbeeld boerderijklusjes, zoals het verzorgen van de dieren. Ook kan de familie van de leerling begeleiding krijgen. Op deze manier bouwen de leerling en de familie samen aan vaardigheden die nodig zijn voor de toekomst.
Versterken
Sommige onderwijszorgarrangementen zijn bedoeld voor kinderen en jongeren die extra ondersteuning nodig hebben om goed op school te kunnen werken. Deze arrangementen helpen kinderen bij het versterken van bepaalde vaardigheden, bijvoorbeeld geconcentreerd werken. De extra ondersteuning vindt soms plaats in de klas en soms buiten de klas.
Piter Kollum
!mpulse Kollum is een reguliere middelbare school voor mavo, havo en vwo. Deze school heeft een onderwijszorgarrangement waarbij leerlingen in kleine klassen extra hulp krijgen van een coach of leraar, bij bijvoorbeeld leren plannen, leren-leren, beter kunnen concentreren of omgaan met emoties. De coaches en leraren kijken wat de leerling nodig heeft en passen de extra hulp en onderwijs aan op de leerling. Deze extra hulp krijgen de leerlingen in de klas en buiten de klas.
Aanpassen
Sommige onderwijszorgarrangementen zijn voor kinderen en jongeren die een aangepaste leersituatie nodig hebben. Deze arrangementen houden bijvoorbeeld rekening met kleinere groepen of maken aanpassingen in het klaslokaal. Voor sommige kinderen en jongeren zijn de aanpassingen blijvend nodig. Daarom zitten veel van deze arrangementen in een organisatie die al gespecialiseerde zorg biedt.
Koninklijke Visio en Zandoogjes
Dit is een onderwijszorgarrangement waarbij Koninklijke Visio en de Zandoogjes samenwerken. Het is voor kinderen en jongeren met een visuele en verstandelijke beperking die intensieve en complexe zorg nodig hebben. Hierdoor kunnen deze kinderen en jongeren niet volledig deelnemen aan cluster twee onderwijs (onderwijs voor blinde en slechtziende kinderen). De Zandoogjes is een orthopedagogisch dagcentrum. Hier krijgen de leerlingen één keer in de week les van een leerkracht van Koninklijke Visio. Koninklijke Visio is een organisatie die zorg en onderwijs biedt aan blinde en slechtziende mensen. Door dit onderwijszorgarrangement kunnen kinderen en jongeren tegelijkertijd de zorg en onderwijs krijgen die zij nodig hebben.
Doorleiden
Sommige onderwijszorgarrangementen ondersteunen kinderen en jongeren bij belangrijke overgangsmomenten. Bijvoorbeeld de overgang van school naar werk of dagbesteding, of de overgang van de basisschool naar de middelbare school.
Underground
Underground is een online programma voor kinderen die geen onderwijs meer kunnen volgen op de middelbare school en daarom thuis zitten. Elke leerling heeft een persoonlijke begeleider. Samen met de begeleider gaat de leerling door een aantal fasen. In de rustfase (de eerste fase) krijgt de leerling tijd om weer tot rust te komen. De vraag die centraal staat is “wat is nodig om weer tot mens te komen?”. Daarna in de oriëntatiefase (de tweede fase), volgt de leerling online verschillende projecten en activiteiten. Dit doet de leerling alleen of in kleine groepjes met andere leerlingen die bij Underground aangesloten zijn. De projecten en activiteiten sluiten aan bij de interesses en doelen van de leerling. Tijdens de levens- en loopbaanfase (de derde en vierde fase) kijken de leerling en begeleider samen naar keuzes voor de toekomst, zoals teruggaan naar school of staatsexamen doen.